School zoekt bedrijf ... en omgekeerd
Aanbevelingen voor zowel de bedrijfs- als de onderwijswereld
“Omdat de markt zo snel kan evolueren, zijn de leerplannen op school soms snel verouderd.” In een recent kranteninterview duwt Pierre Stubbe, CEO van het gelijknamige metaalbewerkingsbedrijf, waar het pijn doet: een economisch relevante opleiding schrappen is onverantwoord. “Zeker niet zonder overleg met de sector.” Wat veroorzaakt de kloof tussen onderwijs en arbeidsmarkt? En hoe kunnen we die overbruggen?
Whitepaper: knel- en pijnpunten
Iedere werkgever die streeft naar dat unieke goudklompje dat afstudeert, voedt de ‘war for talent’. Goud is echter maar één element uit de tabel van Mendeljev. Een slagvaardige en krachtige arbeidsmarkt kan niet zonder álle elementen-talenten. Onderwijs en bedrijfsleven dragen samen de verantwoordelijkheid om die integratie te bevorderen.
Ondanks aanzienlijke inspanningen blijft de mismatch tussen vraag en aanbod problematisch: 44% van de jongeren vindt dat de school hen onvoldoende voorbereidt op de arbeidsmarkt. Bij werkgevers (82%) leeft die overtuiging nog sterker, blijkt uit de bevraging die het VBO de afgelopen jaren organiseerde bij jongeren en werkgevers.
Hoe kunnen we die terugkerende vaststellingen aanpakken? Wat doen stakeholders al en waar of hoe kan er meer gebeuren? En bovenal: wat werkt en wat niet? De antwoorden liggen vaker niet dan wel aan de oppervlakte. De organisatie van het onderwijs in België is immers een regionale bevoegdheid, terwijl het tekort aan gekwalificeerd talent en de discrepantie tussen vraag en aanbod die regionale context overstijgt.
Om de knel- en pijnpunten beter te duiden en pertinente antwoorden te formuleren, organiseerde het VBO gespreksrondes met experten uit de academische en bedrijfswereld. Hun bevindingen werden gebundeld in een white paper. We zoomen in op enkele opmerkelijke vaststellingen en visies.
Opleidingsinfrastructuur centraal aanbieden
Kunnen we jongeren laten afstuderen zonder dat ze ooit de binnenkant van een bedrijf hebben gezien?
"Investeren in infrastructuur voor alle onderwijsinstellingen afzonderlijk is niet kostenefficiënt"
De academici stellen dat de docenten bachelor en graduaat vaak zelf met een voet in het bedrijfsleven staan en dus met kennis van het werkveld onderwijzen. In het zuiden van het land bijvoorbeeld heb je de ‘Fondation pour l’Enseignement’ dat met een programma als ‘Entrapprendre’ docenten onderdompelt in de bedrijfswereld binnen uiteenlopende sectoren.
In tegenstelling tot kennis is in veel secundaire scholen of hogescholen nauwelijks state-of-the-art-infrastructuur beschikbaar. De werkgevers zijn duidelijk: bedrijven zijn niet in staat om voor alle onderwijsinstellingen afzonderlijk in opleidingsinfrastructuur te investeren. Ze zijn voorstander om de infrastructuur op lokaal niveau centraal aan te bieden voor zowel jongeren als docenten. Maar daarvoor moeten scholen over hun eigen schaduw springen en minder gedwongen worden om elkaar te beconcurreren. In lijn met die visie zouden onderwijsinstellingen het aantal opleidingen moeten rationaliseren.
Beperkt houdbaar diploma
Werkplekleren, stage of studentenjob … feit is dat de wereld (en dus de arbeidsmarkt) vandaag zo snel evolueert dat zowel onderwijs als bedrijfswereld de taak hebben om het leervermogen en de leercultuur van jongeren en medewerkers te stimuleren. De houdbaarheid van een diploma is immers beperkt waardoor levenslang leren een must is voor wie loopbaanlang inzetbaar wil blijven.
Wat is een diploma tien jaar na afstuderen nog waard voor iemand die opnieuw gaat solliciteren? De opgedane werkervaring is intussen veel relevanter dan de inhoud van dat diploma. En toch focust de bedrijfswereld vandaag nog te veel op het hier en nu (‘hoe krijg ik mijn vacatures ingevuld’) terwijl dat plug-and-playmodel door de feiten is achterhaald. Werkgevers verwachten dat overheden de huidige – vaak niet zo doeltreffende – hefbomen voor levenslang leren updaten en snoeien in de overkill aan incentives en regels.
Inspraak werkgevers in leerresultaten
In Vlaanderen doet de Commissie voor Onderwijs uitspraak over de macrodoelmatigheid van een opleiding hoger onderwijs. Werkgevers zijn niet vertegenwoordigd in die Commissie. Een gemiste kans, aldus de academici. De NVAO doet pas na de toets door de Commissie uitspraak over de kwaliteit van een opleiding aan de hand van domeinspecifieke leerresultaten (DLR’s) (bijvoorbeeld: ‘Wat moet een boekhouder specifiek kennen en kunnen?’). Hogescholen vertalen die DLR’s vervolgens in opleidingsleerresultaten (OLR’s). Ook bij het opstellen van de domeinspecifieke leerresultaten door VLUHR (voor bachelors en masters) of VLHORA (voor gegradueerden) worden werkgevers nauwelijks betrokken. Opnieuw een hefboom die niet wordt benut.
De werkgevers zijn voorstander om niet alleen betrokken te worden bij de creatie van nieuwe opleidingen, maar ook bij de (eventuele) afschaffing of rationalisering ervan. Of zoals CEO Pierre Stubbe het verwoordt: “Een opleiding schrappen waar economisch nood aan is, dat zou toch niet mogen? Zeker niet zonder overleg met de sector.” Bovendien weegt de procedure om de inhoud bij te sturen volgens werkgevers en onderwijsexperten veel te zwaar, waardoor een (vernieuwd) aanbod te vaak door de werkelijkheid wordt ingehaald.
Er is hoop. Met een recent actieplan slaan vijf onderwijsverstrekkers, vier industriefederaties én werkgeversorganisatie Voka de handen in elkaar om het praktijkgerichte onderwijs uit het slop te halen. Daarin engageren de onderwijskoepels en -netten zich alvast om opleidingen niet meer af te schaffen zonder dat de sector daarvan op de hoogte is.
“Voor het eerst hebben bedrijven en onderwijsactoren toenadering tot elkaar gezocht”, zegt Jolyce Demely, algemeen directeur van Agoria, de federatie van de technologische sector. “Dat is broodnodig, want de industrie heeft talent nodig. Die samenwerking is de start van een nieuw partnerschap.”
Aanbevelingen
Alles kan altijd beter. Uit de gesprekken met experts en ervaringsdeskundigen distilleren we een aantal aanbevelingen voor zowel de bedrijfs- als de onderwijswereld.
Voor de werkgevers
Stel opleidingsinfrastructuur (materiaal, machines, technologie, kennis …) lokaal, maar centraal, ter beschikking van de scholen. Investeren in infrastructuur voor alle onderwijsinstellingen afzonderlijk is niet kostenefficiënt.
Geef de stage een volwassen rol in de organisatie en maak het een integraal deel van de businessactiviteiten. Op die manier wordt een stageproject afgestemd op de noden van en levert het echte toegevoegde waarde voor zowel de onderneming als de stagiair.
Communiceer in de vacatures duidelijk en transparant over het belang van levenslang leren en promoot het levenslange opleidingsaanbod binnen de onderneming.
Voor de onderwijswereld
- Zet een vervaldatum op een diploma hoger onderwijs. De maatschappij en arbeidsmarkt veranderen zo snel dat de aangeleerde, toegepaste kennis en skills na vijf tot zes jaar zijn gedateerd.
- Vereenvoudig de procedure om de inhoud van opleidingen te actualiseren. Vandaag is die zo zwaar dat een (vernieuwd) aanbod te vaak door de werkelijkheid wordt ingehaald.
- Actualiseer het bestaande financieringsmodel van het hoger onderwijs zodat het als hefboom kan worden gebruikt om de inhoud van opleidingen effectief te sturen.
- Rationaliseer het aantal – niet de diversiteit in – opleidingen. Stop de interne concurrentie tussen scholen door allemaal hetzelfde (uitgebreide) opleidingsprogramma aan te bieden.
- Voer een verplichte – maar niet-bindende – talententest in voor elke jongere die voor de studiekeuze staat (zowel voor secundair als hoger onderwijs).
- Laat de werkgevers een meer actieve en constructieve rol spelen bij het bepalen van respectievelijk de macrodoelmatigheid van een opleiding hoger onderwijs en de domeinspecifieke leerresultaten.
- Werk een geïntegreerd STEM-leerplan uit dat door alle secundaire scholen kan worden geïntegreerd.
Verzorgden mee de redactionele inhoud van het nieuwe REFLECT-nummer
Monica De Jonghe, Benoit Monteyne en Joris Vandersteene van de competentiecentra ‘Werk & Sociale zekerheid’ en ‘Europa & Internationaal’
Meer duiding over de inzichten van de experten uit de academische en bedrijfswereld.
Lees: ‘Jobs of the future. Aanpak mismatch onderwijs-arbeidsmarkt’
Bronnen
